In mijn praktijk spreek ik met Fleur die zich zorgen maakt over het voortbestaan van haar baan. In de organisatie waar zij werkzaam is, is een inkrimping aangekondigd en zij is ervan overtuigd dat zij vast en zeker haar baan zal verliezen, wat ze rampzalig vindt. Ze is gestrest en gespannen en herkent bij zichzelf een patroon: ook in privé situaties gaat ze vaak uit van het ergste en ervaart ze snel spanningen. Haar vraag richt zich er dan ook met name op hoe zij ervoor kan zorgen dat ze niet zo snel in de stress schiet, nog voordat alle feiten helder zijn.
Maak je eigen stress!
Spanning en stress hebben maar voor een deel te maken met invloeden van buitenaf. Mensen (jij dus ook!) maken voor een groot deel hun eigen stress. Je manier van denken bepaalt uiteindelijk hoe je je voelt en ook hoe je je gedraagt. Een veelgebruikte methode om beter om te gaan met allerlei situaties die aanleiding kunnen zijn voor stress is de RET.
Wat je denkt, dat voel je
Het is dus niet de situatie die bepaalt hoe jij je gedraagt, maar je eigen gedachten zorgen ervoor dat je op een bepaalde manier reageert in een bepaalde situatie. Om dit beter te begrijpen is het belangrijk een onderscheid te maken tussen waarneming, interpretatie en evaluatie.
Als we kijken naar de situatie waarin Fleur zich bevindt, dan is de waarneming dat er een inkrimping is aangekondigd. Niks meer, niks minder. De gedachte die ze hierbij zou kunnen hebben is: ‘dit is een bericht over een inkrimping.’ Maar zo denken de meeste mensen niet.
Zij gaat dan ook verder dan de feitelijke beschrijving, ze geeft er een interpretatie aan namelijk:’ ik raak mijn baan kwijt!’ Maar die hoeft helemaal niet juist te zijn! In het dagelijks leven hebben we echter de neiging om geen onderscheid te maken tussen waarneming en interpretatie.
Tot slot geven we niet alleen allerhande interpretaties aan de dingen die we meemaken, we kennen er ook nog eens een evaluatie aan toe; zoals bij Fleur: ‘het is een ramp als ik mijn baan kwijtraak, dan heb ik geen leven meer!’ Deze gedachten geven een emotionele lading aan wat we meemaken.
Je denken heeft dus een enorme invloed op je gevoel. Zelfs als de waarneming (er komt een inkrimping aan) en de interpretatie (ik raak mijn baan kwijt) gelijk is aan die van je collega, dan nog zal de evaluatie ervoor zorgen hoe jij je daarbij voelt. Wat bij Fleur leidt tot stress, gespannenheid en boosheid (‘dit is rampzalig’), kan bij haar collega slechts milde bezorgdheid oproepen (‘ik vind het vervelend, maar ik red me wel’).
Wie maakt wie gek?
In een mooi schema kunnen we het voorafgaande samenvatten als een ABC-model.
A = Activating event: de daadwerkelijke gebeurtenis of situatie, B= Belief: de gedachten en overtuigingen bij deze situatie, C= Consequence: gevoelens en gedrag bij deze situatie.
Over het algemeen gaan we ervan uit dat de situatie (A) ervoor zorgt dat je bepaalde gevoelens krijgt of bepaald gedrag laat zien (C). Je legt daarmee je gedrag en gevoel buiten je zelf. Immers: de situatie zorgt ervoor dat je je zo voelt/zo doet. Maar dat is niet het geval. Het zijn je gedachten en met name de evaluaties die het gevoel en daarmee samenhangend gedrag laten zien! Anders zou iedereen altijd hetzelfde reageren in een bepaalde situatie of bij een gebeurtenis. En dat is natuurlijk niet het geval.
Wat maakt deze theorie nou zo mooi, wat heb je eraan?
Je bent geen speelbal van allerlei gebeurtenissen om je heen. Je ideeën en gedachten heb je zelf in de hand. Je kunt ze veranderen als ze je onnodig last bezorgen. Het nadeel is natuurlijk dat je anderen minder de schuld kunt geven…. Met het toepassen van de RET word je zelf verantwoordelijk voor hoe je je voelt.
De theorie en de praktijk
De werkelijkheid laat zich natuurlijk niet vangen in een ABC-tje, was het maar zo simpel. Toch is dit een goed hulpmiddel om bepaald gedrag inzichtelijk te krijgen. Het daadwerkelijk kunnen hanteren en toepassen van deze inzichten is nog een grote stap verder. En Fleur? Die zit midden in het proces van het zich eigen maken van nieuwe gedachten en ervaren wat dat met haar emoties doet. Spannend en vooral heel leerzaam! Wil jij ook aan de slag met je gedachten en overtuigingen die je belemmeren? Wil je minder stress en spanning ervaren in bepaalde situaties? Neem dan contact met me op. Tot ziens bij Sustain. Ik help je graag op weg!